Omdlenie to według definicji przejściowa utrata przytomności spowodowana przemijającym, uogólnionym zmniejszeniem ukrwienia mózgu, charakteryzująca się gwałtownym początkiem, krótkim okresem trwania i samoistnym powrotem przytomności.
Czasami omdlenie może mieć objawy prodromalne, czyli przepowiadające. Pacjenci opisują takie objawy jak zawroty głowy, nudności, pocenie się, osłabienie, zaburzenia widzenia. Często jednak do epizodu dochodzi bez ostrzeżenia. Czas trwania omdlenia najczęściej to od kilkunastu kilkanaście do kilkudziesięciu sekund. W rzadkich wypadkach omdlenia mogą jednak trwać dłużej, nawet kilka minut.
Przyczyn omdleń może być wiele. Wyróżniamy cztery główne grupy czynników sprawczych.
Pierwsza z nich ma tło kardiogenne. Zaburzenia rytmu serca związane zarówno ze zbyt szybką pracą serca (np. częstoskurcze), jak i zbyt wolną (np. bloki przewodzenia). Przyczyną mogą też być wady zastawkowe, choroba niedokrwienna serca, zator płucny, guzy serca, anomalie wrodzone.
Drugi czynnik jest związany z tłem neurogennym. Na przykład padaczka, napadowe niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego, guzy mózgu itp.
Trzeci czynniki jest związany z odruchami, gdy omdlenie jest wywołane kaszlem, kichaniem, śmiechem, mikcją, wysiłkiem, bólem, przebywaniem w dusznym pomieszczeniu, długotrwałym staniem. A omdlenia wazowagalne są spowodowane odruchowym zwolnieniem rytmu serca lub spadkiem ciśnienia na skutek pionizacji ciała.
Ostatni czynnik to hipotonia ortostatyczna. To omdlenia spowodowane spadkiem ciśnienia w pozycji stojącej. Wywołane np. chorobami przewlekłymi takimi jak cukrzyca, zespoły otępienne. Lekami np. nadciśnieniowymi. Odwodnieniem itp.
Ponieważ przyczyn omdleń może być wiele, ich diagnostyka nie jest prosta i wielu przypadkach tło omdleń pozostaje niewyjaśnione. Duże znaczenie ma dokładnie zebrany wywiad z pacjentem. Ojawy zwiastujące i towarzyszące epizodowi, sytuacja w jakiej do niego doszło, miejsce, pozycja ciała, sytuacja poprzedzająca.
Pacjent wymaga wykluczenia przyczyn kardiologicznych, dlatego bardzo przydatne są takie badania jak echo serca, monitorowanie holterowskie EKG, holter ciśnieniowy, próba wysiłkowa. Jeśli lekarz podejrzewa przyczyny neurologiczne wykonuje się badanie obrazowe mózgu, EEG, badania tętnic domózgowych. Przeprowadzenie testu pionizacji pozwala na rozpoznanie zespołu wazowagalnego.
Leczenie omdleń to oczywiście leczenie choroby podstawowej, czyli przyczyny i wykluczenie bądź unikanie czynników, sytuacji sprawczych.
autor: Bartosz Topoliński, kardiolog
